วงจรชีวิตผีเสื้อกลางคืน Sphinx Moth

4 min readMar 11, 2021

เป็นวงจรชีวิตผีเสื้อกลางคืน ที่ได้บันทึกเอาไว้ในช่วงปลายของฤดูฝน เริ่มต้นเข้าสู่ฤดูหนาว ถ่ายทำภาพนิ่ง และ ภาพวิดีโอ ที่บริเวณต้นเผือกที่ปลูกเอาไว้ที่หน้าบ้าน เวลาที่ใช้ในการถ่ายทำและจดบันทึก ใช้เวลากลางคืนเป็นส่วนใหญ่

#วงจรชีวิตผีเสื้อกลางคืน #การเปลี่ยนแปลงรูปร่างในวงจรชีวิต #ไข่หนอนดักแด้ผีเสื้อ #SphinxMoth

มีเพื่อนๆที่เป็นครูบาอาจารย์ แวะเข้ามาคุยด้วย และสอบถามเรื่องราวเกี่ยวกับวงจรชีวิตต่างๆ บางท่านก็บอกว่า ได้ใช้บทความ ข้อเขียน และบันทึก ของผมมาใช้ประกอบในการเรียนการสอนด้วย ผมยินดี และขอขอบคุณท่าน ที่ให้กำลังใจ ให้ความเชื่อมั่นกับผลงานของผม ที่จริงผมได้ถ่ายภาพ ได้บันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับวงจรชีวิตต่างๆไว้อีกหลายเรื่อง แต่ก็ยังไม่มีเวลาทำให้เสร็จเรียบร้อยสมบูรณ์ เอาเวลาไปทำภาพแนวอื่นเสียเป็นส่วนใหญ่ แต่ก็ได้รับปากกับเพื่อนๆเอาไว้ว่า จะทำให้ใหม่อีกเรื่องหนึ่ง “วงจรชีวิตผีเสื้อกลางคืน Sphinx Moth” เป็นเรื่องที่ผมเลือกทำมาให้ เพราะเป็นเรื่องราวที่ถ่ายภาพมาค่อนข้างสมบูรณ์ ครบถ้วนทุกๆระยะของวงจรชีวิต และที่พิเศษกว่าก็คือ มีภาพบางขั้นตอน ที่เป็นภาพที่หาดูได้ยาก บางภาพหาดูไม่ได้ทางสื่ออินเตอร์เน็ต ..

Sphinx Moth เป็นผีเสื้อกลางคืน จัดอยู่ในวงศ์ Sphingidae ตอนที่มีช่วงชีวิตเป็นหนอน หนอนผีเสื้อจะกัดกินใบเผือก ใบบอน เป็นอาหาร หนอนนอน กิน นอน ขับถ่าย ลอกคราบ กิน กิน กิน ส่วนตอนที่เป็นตัวผีเสื้อ จะบินไปหากินน้ำหวานจากดอกไม้ต่างๆและผสมพันธุ์

ผีเสื้อมีการเจริญเติบโตที่มีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างแบบสมบูรณ์ (Complete metamorphosis) แบ่งได้เป็น 4 ระยะ คือ

ระยะไข่ ใช้เวลา 3 วัน

ระยะหนอน ใช้เวลา 10–14 วัน

ระยะดักแด้ ใช้เวลา 10–17 วัน

ระยะตัวเต็มวัย

การเจริญเติบโตในแต่ละระยะ จะมีรูปร่างที่ไม่เหมือนกันเลย แต่ละช่วงของวงจรชีวิตต้องการอาหารแตกต่างกัน อาจอาศัยอยู่ในสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกัน และมีศัตรูต่างชนิดกัน

ระยะไข่ Egg stage : ใช้เวลา 3 วัน

ผีเสื้อตัวเมียจะวางไข่เอาไว้ที่ใบของพืชอาหาร พบไข่ของหนอนผีเสื้อติดอยู่ที่ใบเผือกหลายฟองทีเดียว ผีเสื้อส่วนใหญ่วางไข่ในลักษณะกระจาย คือ ไม่วางไข่ทั้งหมดอยู่บริเวณเดียวกัน จะวางเพียง 1–2 ฟองเท่านั้น ตำแหน่งที่วางไข่อาจแตกต่างกันไป แต่ส่วนใหญ่มักวางไข่ด้านล่างของใบพืช

ระยะหนอน Worm stage : ใช้เวลา 10 ถึง 14 วัน

หนอนตัวจิ๋ว อายุ 1–2 วัน

เวลาผ่านมาอีก 3 วัน ตัวหนอนก็ได้ออกมาจากไข่ มีลำตัวสีเหลืองอ่อนขนาด 1x4 มิลลิเมตร หนอนที่ออกจากไข่ใหม่ๆจะกินเปลือกไข่เป็นอาหารมื้อแรก แล้วจึงจะเดินไปหากินใบพืชที่เป็นพืชอาหารของมันต่อไป ตอนที่ถ่ายภาพช่วงนี้ มีฝนตกมีลมแรง หนอนน้อยตัวนี้ เดินหาอาหาร แล้วพลัดตกจากใบเผือก แต่หนอนก็มีเส้นใยเล็กๆ ยึดตัวมันเองแขวนอยู่กับใบไม้ แล้วมันก็ไต่เส้นใยจนขึ้นมาเกาะที่ใบไม้ได้อีก แล้วจึงเดินไปหากินใบพืชต่อไป หนอนกินแล้วนอน กินแล้วนอน ร่างกายก็เริ่มเติบโต สีเริ่มเปลี่ยนเป็นสีเขียวของใบไม้มากขึ้น หนอนมีอายุผ่านพ้น 1 วันไปแล้ว

หนอนอายุ 2–4 วัน

การกินใบพืชของหนอนในวันแรกๆ เริ่มที่ใบอ่อนก่อน โดยอาจเริ่มต้นด้วยการกัดแทะกินที่ผิวของใบก่อนในเบื้องต้น เนื่องจากตัวยังเล็กมาก เมื่อหนอนเริ่มโตและแข็งแรงมากขึ้น หนอนก็จะเดินเปลี่ยนที่ไป ลักษณะการกินใบพืชก็จะเปลี่ยนจากการกัดแทะกินผิวใบ กลายมาเป็นการเริ่มกัดกินจากขอบใบเข้าหากลางใบ จากทางด้านปลายเข้าหาก้าน หนอนกัดกินใบเผือกอย่างเอร็ดอร่อย โดยใช้ส่วนก้นและขาเทียมคู่หลัง เกาะติดอยู่บริเวณก้านใบตลอดเวลา แล้วยืดตัว ใช้ขาจริง เกาะใบอ่อนๆ โน้มเข้ามาแล้วกัดกินไปเรื่อยๆ

หนอนอายุ 4 วัน

หนอนผีเสื้อบางชนิดจะลอกคราบเพื่อเพิ่มขนาดของลำตัวให้ใหญ่ขึ้น และอาจลอกคราบได้หลายครั้ง แล้วแต่ชนิดของสายพันธุ์ หนอนจะลอกคราบออกมา เป็นคราบสีขาวๆ โดยใช้ส่วนก้นแปะติดไว้กับใบพืช แล้วส่วนหัวก็ค่อยๆเคลื่อนตัวโผล่ออกมาจากคราบสีขาวนั้น และหนอนบางชนิด ก็จะกินคราบของตัวเอง หนอนชนิดนี้ก็เช่นกัน

หนอนอายุ 6–9 วัน

หนอนตัวโตขึ้นเรื่อยๆ เมื่อหิวก็กิน อิ่มแล้วก็นอนพัก

มีขับถ่ายของเสียบ้าง อาจมีลอกคราบบ้าง แล้วก็กินต่อไป

มาชมลีลาการกินอาหารของหนอนแต่ละตัวกันครับ

ต่างก็กินกันไป กิน กิน มันไม่แย่งกัน ไม่กัดกัน กินเพื่อสะสมพลังงาน กินเพื่อเติบโต

หนอนกินทั้งใบเผือก กินแม้กระทั่งก้านใบ และหนอนตัวโตขึ้นทุกวัน

หนอนอายุ 10–12 วัน_ลอกคราบเปลี่ยนสี

หนอนกัดกินพืชอาหารกันต่อ บางตัวเลือกกัดกินใบ บางตัวก็เลือกที่จะกินก้านใบ หยุดพักบ้างเป็นบางช่วง แล้วก็กินอาหารต่อ ตัวที่กินอาหารจนพอแล้ว ก็จะหยุดนอนอยู่นิ่งๆ ช่วงนี้จะใช้เวลานานมาก เพื่อลอกคราบอีกครั้ง การลอกคราบครั้งนี้ สีของตัวหนอนจะเปลี่ยนไป สีของหนอนเข้มขึ้น

หนอนอายุ 12 วัน_สร้างที่กำบังกายเพื่อเข้าระยะดักแด้

หนอนเริ่มลงมาเดินที่พื้นดิน หนอนเดินสำรวจพื้นที่นานทีเดียว มันเลือกพื้นที่ที่เหมาะสม ที่เห็นว่าจะปลอดภัย หนอนคาบเอาเศษวัสดุต่างๆ เศษกิ่งไม้ ใบไม้ ฯลฯ มันคาบเอามายึดติดกัน โดยคายเส้นใยออกมาช่วยยึด สร้างเป็นที่กำบังกาย กระบวนการสร้างที่กำบังกาย ใช้เวลายาวนาน ข้ามวันข้ามคืนเลยทีเดียว ถึงเวลาเข้าระยะดักแด้แล้ว

ระยะดักแด้ : ดักแด้อายุ 1 วัน

ภายในที่กำบังกาย ตัวหนอนนอนสงบนิ่ง ร่างกายกำลังเปลี่ยนแปลงอย่างช้าๆ หนอนลอกคราบครั้งสุดท้าย กลายเป็นดักแด้สีขาว สีของดักแด้จะเปลี่ยนอีก เป็นสีเข้มขึ้นอย่างช้าๆ ช่วงนี้หนอนจะเดินไม่ได้แล้ว แต่จะเคลื่อนไหวได้บ้าง โดยการดิ้น หรือดีดตัว กระบวนการนี้ ใช้เวลานานข้ามวัน จนดักแด้กลายเป็นสีเข้ม และดักแด้จะนอนนิ่ง อยู่อย่างนี้อีกนานหลายวัน

ระยะผีเสื้อ : จากดักแด้กลายเป็นผีเสื้อ

ดักแด้อายุ 14 วัน โครงดักแด้มีสีเข้มมากขึ้น จนเห็นสีสันของปีกผีเสื้อชัดเจนมากขึ้น ใกล้เวลาที่ผีเสื้อจะออกมาจากดักแด้แล้ว เวลากลางคืนค่อนข้างดึก ผีเสื้อใช้ขาดันเปลือกดักแด้อ้าออก เพื่อให้ตัวเองหลุดออกมา แล้วเดินไปหาที่เกาะ มันมักจะเลือกเกาะในที่สูงกว่าพื้นดิน เพื่อความปลอดภัย ผีเสื้อทุกชนิด ที่ออกจากดักแด้ใหม่ๆ จะยังบินไม่ได้ ปีกของมันยังเล็ก ไม่แข็งแรงและยับยู่ยี่ มันต้องเกาะอยู่นิ่งๆ เพื่อสูบฉีดร่างกาย รอให้ปีกขยายใหญ่ และร่างกายแข็งแรงเสียก่อน ผีเสื้อจึงจะบินไปได้

ผีเสื้อออกไปใช้ชีวิตตามธรรมชาติ

เมื่อปีกและร่างกายแข็งแรงดีแล้ว ผีเสื้อก็จะบินไปในธรรมชาติ ผีเสื้อชุดนี้เป็นผีเสื้อกลางคืน ออกจากดักแด้ตอนดึก กว่าร่างกายจะแข็งแรงพอ ก็เป็นเวลาเช้าแล้ว มันจึงต้องพักผ่อนตอนกลางวัน รอเวลากลางคืนมาถึง มันจึงจะบินไปหากิน โดยใช้ปากที่คล้ายหลอด ดูดกินน้ำหวานจากดอกไม้

ในชีวิตประจำวันของผีเสื้อ มันจะออกหาอาหาร และออกหาคู่ผสมพันธุ์ ด้วย โดยอาหารของผีเสื้อ คือ ของเหลวที่มีแร่ธาตุอาหารต่างๆ เช่น น้ำหวานของดอกไม้ น้ำตามพื้นดิน หรือพื้นทราย

ผีเสื้อกลางคืน ส่วนมากสีสันจะออกโทนเรียบๆ ไม่มีลวดลายเด่นชัดสวยงามอย่างผีเสื้อกลางวัน ด้านลำตัวก็จะกลมและอ้วนกว่า ที่ปีกจะมีขนปกคลุมอยู่เป็นจำนวนมากแถมยังเป็นเส้นยาวๆ มองเห็นได้ชัดเจน เวลาเกาะจะกางปีกขนานกับลำตัว พร้อมกับเอาลำตัวซ่อนไว้ใต้ปีก ส่วนหนวดจะมีขนเหมือนแปรงลวดหรือขนนก ในภาวะการสืบพันธุ์แบบปกติแล้วตัวเมียจะผสมกับตัวผู้ครั้งเดียวเท่านั้น แต่ตัวผู้จะผสมกับตัวเมียได้หลายตัว เมื่อผสมพันธุ์กันแล้ว ตัวผู้จะตายไปก่อน ส่วนตัวเมียยังมีชีวิตอยู่ เพื่อรอให้เชื้อเจริญเติบโต และเมื่อถึงเวลา ตัวเมียก็จะวางไข่ไว้ที่ต้นและใบของพืชอาหาร เมื่อวางไข่เสร็จผีเสื้อตัวเมียก็จะตายจากไป วงจรชีวิตก็เริ่มต้นใหม่ เมื่อไข่ฟักเป็นตัวหนอน หนอนกินอาหารสะสมพลังงานจนเข้าสู่ระยะดักแด้ จนเจริญเติบโตออกจากดักแด้เป็นผีเสื้อตัวเต็มวัย แล้วผสมพันธุ์กันเริ่มวงจรชีวิตใหม่